1- هدف
هدف از تدوين اين دستورالعمل، تشريح انجام آزمایش تست کلسیم خون و ادرار می باشد.
2- دامنه کاربرد
اين دستورالعمل در واحد بیوشیمی برای انجام آزمایش کلسیم بر روی نمونه های سرم – پلاسما – ادرار كاربرد دارد.
3- مسئولیت اجراء
مسئوليت اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول واحد بیوشیمی می باشد.
مسئوليت نظارت بر اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول کنترل کیفیت و سوپروایزر می باشد.
4- تعاریف
یکی از املاح مهم بدن است که در تنظیم رفلکس های عصبی و عضلانی نقش مهمی دارد. همچنین ماده معدنی اصلی در استخوان ها و دندان هاست که باعث استحکام آنها می شود.
برای ارزیابی عملکرد پاراتیروئید و متابولیسم کلسیم از تست کلسیم یعنی سنجش مستقیم مقدار کل کلسیم استفاده می شود تقریبا نصف کلسیم خون بصورت آزاد (یونیزه) و مابقی بصورت باندینگ به پروتئین ها (باند شده به آلبومین) می باشد.
از فواید سنجش فرم یونیزه کلسیم این است که این فرم تحت تاثیر آلبومین سرم نمی باشد اگر سطح کلسیم سرمی طی حداقل سه نمونه جداگانه بالا گزارش شود آن زمان لفظ هیپر کلسمی اطلاق می شود. جذب کلسیم خوراکی از دستگاه گوارش تحت تاثیر پاراتورمون ویتامین D افزایش می یابد. در عین حال برخی هورمون ها مثل استروژن در جذب کلسیم در استخوان ها نقش مهمی دارند بطوری که از پوکی استخوان زودرس جلوگیری می کند. با کاهش یا افزایش سطح کلسیم خون علائم بالینی بسرعت ظاهر می شود. بالا رفتن کلسیم سبب خواب آلودگی و کندی عکس العمل های عصبی – عضلانی می شود. افت کلسیم به زیر حد طبیعی سبب انقباض خود بخود عضلات و تحریک پذیری عصبی در بیمار می شود.
• عنوان آزمایش
اندازه گیری کلسیم خون و ادرار
• اصول انجام آزمایش
رنگ سنجی OPCC
Ca+2 + o – CPC pH (Alkaline) Calcium – o – CPC Complex
(o – CPC = o – cresolphetalein complexon)
شدت رنگ بنفش حاصل نسبت مستقیم با غلظت کلسیم دارد و با اندازه گیری جذب نوری در nm 552 اندازه گیری می شود.
5- شرایط نمونه :
• حداقل مقدار نمونه :
هر تست به 3 میکرولیتر نمونه نیاز دارد اما حداقل نمونه مورد نیاز در دستگاه کوباس انتگرا 100 میکرولیتر می باشد
• نوع نمونه :
سرم – پلاسما (هپارینه یا EDTA)، ادرار 24 ساعته
• شرایط نمونه برداری :
ترجیحا نمونه ناشتا تهیه شود
• شرایط نگهداری و پایداری:
تأخیر در جداسازی سرم باعث افت کلسیم می شود. (احتمالأ بدلیل رسوب کلسیم به همراه فیبرین می باشد که باعث کاهش کاذب کلسیم می شود.)
کلسیم سرم در دمای 25- 15 درجه سانتی گراد 7 روز و در دمای 8- 2 درجه سانتی گراد 3 هفته و در فریزر 8 ماه پایدار می باشد.
کلسیم ادرار در دمای 25- 15 درجه سانتی گراد 2 روز و در دمای 8- 2 درجه سانتی گراد 4 روز و در فریزر 3 هفته پایدار می باشد.
ظرف نمونه گیری در آزمایش کلسیم از اهمیت خاصی برخوردار است. بهترین لوله برای کلسیم سرم لوله یکبار مصرف پلاستیکی درب دار است. در صورتی که از نوع حاوی ژل جدا کننده استفاده شود، خطا بحداقل خواهد رسید. لذا در لوله نو و عاری از املاح کلسیم (که بوسیله آب شهری منتقل می شوند) ضروریست در صورت بالا بودن نتیجه کلسیم در یک نمونه حتما ظرف را کنترل کنید.
جهت نمونه ادرار 24 ساعته از گالن پلاستیکی نو و یک بار مصرف استفاده شود. از آنجا که کلسیم تمایل به رسوب دارد، اسیدی کردن ادرار به حلالیت ان وصحت آزمایش می افزاید. به گالن نمونه گیری مقدار 5 ml اسیدکلریدریک 60 نرمال اضافه کنید و به بیمار گوشزد نمائید که بهیچ وجه آن را دور نریزد. از بو کردن و تماس با پوست یا مخاط، شستن گالن قبل از نمونه گیری و یا انتقال محتویات گالن به ظرف دیگر اجتناب کند. جهت پیش بینی احتمال حجم بالای ادرار می توان 2 گالن به بیمار داد که یکی پس از دیگری پر شود.
• شرایط رد یا قبول نمونه :
ایکتروس : تاثیری ندارد.
همولیز : اثری ندارد.
ضد انعقادها : از مصرف ضد انعقاد های متمایل به ترکیب با کلسیم مثل سیترات ، اگزالات ، و EDTA خودداری شود.
توجه: اخطار ‘High Act’ بدلیل ایجاد شیب غلظت در لوله صادر می شود. در این موارد نمونه را به لوله دیگری منتقل و تست را تکرار نمایید. در عین حال مسئول کنترل کیفی یا سوپروایزر را در جریان بگذارید.
6- مواد ، لوازم و تجهیزات
1- دستگاه اتو آنالایزر MINDRAY BS 380 و متعلقات مربوط به آن
2- لوله گاما /میکروکاپ
3- سمپلر- سر سمپلر
4- کیت CA
5- پارافیلم
6- نمونه: سرم، پلاسما و ادرار (هر تست به 3 میکرو لیتر نمونه نیاز دارد.)
7- کنترل PN ,PP
8- کالیبراتور Cfas
9- آب مقطر
7- روش انجام آزمایش
پس از بررسی نمونه از جهت همولیز یا لیپمیک بودن در صورت مشاهده ذرات یا رسوب در نمونه آنرا سانتریفیوژ کرده و از قسمت رویی جهت انجام آزمایش استفاده می شود. نمونه درSample Rack قرار داده می شود دستور خوانش Ca به اتوآنالایزر داده می شود.
پس از تهیه ورک لیست روزانه ، ابتدا نمونه ها را از واحد توزیع سرم تحویل گرفته و در ابتدا شرایط ظاهری نمونه ها را چک نمایید سپس در صورت مناسب بودن شرایط کنترل کیفیت مطابق دستورالعمل کنترل کیفیت آزمایشهای کمی (Quantitative)، نمونه ها جهت انجام آزمایش به دستگاه داده شود.
• کالیبراسیون :
جهت کالیبراسیون از cfas استفاده می گردد. پس از هر بار کالیبراسیون باید مجددا نمونه های کنترلی به دستگاه داده شوند. همچنین پس از هر بار سرویس دستگاه (از جمله تعویض پروب) نیز باید کالیبراسیون انجام گردد.
8- کنترل کیفیت :
به دستورالعمل کنترل کیفیت آزمایشهای کمی (Quantitative) مراجعه شود .
• دستورالعمل سریع کنترل کیفیت
در هر run جهت کنترل کیفی از Percinorm U (غلظت نرمال) و Percipath U (غلظت پاتولوژیک) استفاده می شود. اعداد بدست آمده برای هر کنترل در منحنی Levey-jennings نقطه گذاری می گردند. در صورتیکه که قانونی نقض شده باشد ابتدا به مسئول کنترل کیفیت اطلاع داده شود و طبق نظر ایشان عمل شود. به صورت کلی براساس خطای ایجاد شده با توجه به نوع آن اقدام لازم بعمل می آید. به عنوان مثال اگر قانون مربوط به خطای دقتی باشد (مثل 13S,R4S ) بار دیگر کنترل به دستگاه داده می شود. اگر قانون مربوط به خطای سیستماتیک باشد ( مثل 22S, 41S, 10X) احتمالا خطا مربوط به کالیبر نبودن تست می باشد. لذا تست را کالیبر کنید. دوباره کنترل را بدهید. در صورتیکه مشکل همچنان باقیست، معرف (کنترل، کالیبراتور، کیتها ) و دستگاه را چک کنید.به عنوان مثال: ابتدا کنترل جدیدی تهیه کنید. اگر مشکل رفع نشد کالیبراتور جدیدی تهیه کنید اگر مشکل رفع نشد کیت جدیدی را امتحان کنید. اگر مشکل رفع نشد برنامه های مربوط به عملکرد دستگاه را بررسی کنید. چنانچه به نتیجه نرسیدید با شرکت اکبریه تماس بگیرید و مشکل را مطرح نمایید. چنانچه با عدم همکاری شرکت مذبور روبرو شدید با مسئول فنی موضوع را مطرح کنید.
9- نحوه محاسبه نتایج در روش های کمی :
دستگاه به طور اتوماتیک غلظت کلسیم را محاسبه می کند.
(mmol/L × 4.1 = mg/ dl)
10- محدوده مرجع (Reference Interval) :
سرم / پلاسما : mg/dl 8.6 – 10.2
ادرار 24 ساعته : mg/24 hrs 100 – 321
11- محدوده قابل اندازه گیری Reportable Range :
mg/dl 0.4 – 20
12- محدوده هشدار یا مقادیر بحرانی :
کمتر از 6 mg/dl
بیشتر از 14 mg/dl
• • ملاحظات ایمنی:
در هنگام کار با نمونه ها حتما از دستکش و عینک محافظ استفاده شود پس از پایان کار سطوح کاری با محلول ضدعفونی تمیز می شوند.
13- ویژگی های آنالیتیک (خصوصیات و کارآیی آزمایش):
Within-run CV: بر طبق ادعا ی بروشور 0.99 % می باشد.
: Between-run CV بر طبق ادعای بروشور 3.5 % می باشد.
Expected: bet.CV<1.0 BIAS<0.8 TE<2.4
14- محدودیت های انجام آزمایش (منابع بالقوه تغییر پذیری) :
مصرف زیاد شیر موجب افزایش کلسیم می شود. کاهش pH سرم موجب افزایش کلسیم می شود. بستن طولانی مدت تورنیکه باعث کاهش pH سرم می شود. اوج غلظت کلسیم 9 صبح می باشد
15- اقدامات بعدی دربرخورد با نتایج غیر طبیعی :
پس از اطمینان از نتیجه آزمایش به آزمایشگاه اطلاع داده شود با بررسی سابقه و تماس تلفنی با بیمار و در خواست نمونه گیری مجدد و یا ارجاع سریعتر به پزشک معالج داده می شود.
16- عوامل مداخله گر :
• تداخلات دارویی :
افزایش : املاح کلسیم، هیدرالازین، لیتیم، دیورتیک های تیازیدی، هورمون پارا تیروئید، هورمن تیروئید، ویتامین D
کاهش : استازولامید، داروهای ضد تشنج، آسپاراژیناز، آسپرین، Cisplatin، کورتون، هپارین، داروهای مسهل، داروهای مدر ، OCPs
17- چگونگی تفسیر نتایج :
• موارد افزایش:
هایپر پاراتیروئیدیسم، تومورهای مترشحه PTH، تومورهای متاستاز دهنده به استخوان، بی تحرکی طولانی، لنفوم، بیماری آدیسون، آکرومگالی، هایپرتیروئیدیسم
• موارد کاهش:
هایپو پاراتیروئیدیسم، نارسایی کلیه، نرمی استخوان، کمبود ویتامین D، سوء جذب، آمبولی چربی، پانکراتیت
18- سایر موارد :
ندارد
19- مدارک مرتبط :
1- جداول CV و Bias مجاز WWW.WESTGARD.COM))
2- دستورالعمل کار با اتوآنالایزر MINDRAY BS 380
3- دستور العمل کنترل کیفیت آزمایش های کمی (Quantitative)
20 – مراجع و ضمائم
1- بروشور کیت (2007- 11 -V7 En)
2- Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, 2007: 21 edition.
3- تفسیر تست های تشخیصی Pagana، 2005.
دیدگاه خود را درج کنید