بیماری وبا

بیماری وبا

آشنايي با بيماري وبا، پيشگيري، تشخيص و درمان آن

رئيس مركز مديريت بيماري‌هاى وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى، كنترل بيمارى وبا در كشور را تا پايان مهرماه غيرقابل پيش بينى ذكر كرد و گفت: «منتظر همه‌گيرى وبا در سطح وسيع در كشور هستيم».
ظاهرا مسئله وبا جدي هست. الان هم در گزارش خبري شبکه دو صحبت اين ماجراست. نوشته زير از وبلاگ پزشک خانواده نقل مي شود:

طي 2 قرن گذشته وبا (Cholera) داراي 7 همه‌گيري جهاني بوده است. علت وبا جنس و گونه Vibrio cholera است كه در فصل تابستان هنگامي كه درجه حرارت آب از 20 درجه سانتيگراد فراتر ميرود تكثير مي‌يابند لذا در فصل تابستان شيوع بيماري افزايش مي‌يابد.

وبا يك بيماري اسهالي حاد است كه ميتواند طي چند ساعت موجب دهيدراتاسيون (از دست رفتن آب و املاح بدن) بصورت شديد و پيشرونده شود. شكل شديد وبا به نام Cholera gravis يك بيماري كاملاً ترسناك بويژه در حالت همه‌گيري است. خوشبختانه با جايگزيني سريع مايعات و املاح و اقدامات حمايتي ميتوان از مرگ و مير ناشي از وبا كاست. وبا بصورت كلاسيك يا التور (El Tor) بروز ميكند. انسان بصورت اتفاقي مبتلا ميشود و ميتواند ناقلي براي گسترش وبا باشد. خوردن آب آلوده با مدفوع انسان شايعترين راه ابتلا به وباست. خوردن غذاهاي آلوده در منزل،‌ رستوران يا دست فروشان نيز منجر به گسترش بيماري ميشود. مخزن حيواني شناخته‌ شده‌اي وجود ندارد. هرچند مقدار عفوني كننده نسبتاً زياد است ابتلا در افراد هايپوكلريدريك،‌آنها كه از آنتي اسيد استفاده ميكنند و هنگامي كه اسيديته معده توسط غذا بافر ميشود به طور قابل توجهي كاهش مي‌يابد. وبا در مناطق اندميك عمدتاً بيماري اطفال است اما هنگامي كه بيماري وارد جمعيتي ميشود بالغين و كودكان را به طور مساوي گرفتار ميكند. در نواحي اندميك بيماري در فصول تابستان و پاييز شايعتر است. عفونت بيعلامت شايع و در بيوتيپ التور شايعتر از بيوتيپ كلاسيك است. در نواحي آندميك كمتر احتمال دارد بچه‌هاي زير 2 سال نسبت به بچه‌هاي بزرگتر دچار وباي شديد شوند كه علت آن شايد بخاطر ايمني پاسيو كسب شده از شير مادر باشد. از نظر گروههاي خوني، گروه O بيشترين خطر و گروه خوني AB كمترين خطر ابتلا به وبا را دارند. با درمان مناسب، مرگ و مير بيماري كمتر از 1% است.

بيشترين راه انتقال از آب است. از هر 10 نفر يك نفر به التور مبتلا ميشود. در خوزستان، همدان، مازندران و قم بيشتر اتفاق افتاده است.
علايم
بعد از يك دوره كمون 24 تا 48 ساعته وبا با شروع ناگهاني اسهال آبكي بدون درد آغاز ميشود كه ممكن است سريعاً حجم اسهال افزايش يافته و غالباً به فاصله كوتاهي استفراغ رخ ميدهد. در موارد شديد حجم مدفوع در 24 ساعت اول به بيش از 250 ميلي‌ليتر به ازاي هر كيلوگرم از وزن بدن ميرسد. در صورتي كه آب و املاح از دست رفته جايگزين نشود، شوك هايپوولميك و مرگ رخ خواهد داد. مدفوع ظاهر مشخصي دارد: غيرصفراوي،
خاكستري رنگ، مختصر كف آلود با رگه‌هايي از موكوس،‌ بدون خون، با بويي كه آزاردهنده نيست. اسهال وبايي شبيه آب برنج (rice- water) است. علائم بيمار به موازات كاهش حجم مايعات و املاح بدن تغيير ميكنند: در كاهش 3 تا 5 درصد از وزن بدن تشنگي، در كاهش 5 تا 8 درصد افت فشار وضعيتي، ضعف، افزايش ضربان قلب و كاهش تورگور پوستي و در كاهش بيش از 10 درصد كاهش ادرار، فقدان يا ضعيف بودن نبضها، فرو رفتن چشمها (در اطفال به صورت فرو رفتن ملاجها)، پوست چروكيده (Washer woman)، خواب آلودگي و كوما بروز ميكند. در صورت درمان به موقع و كافي با آب و الكتروليت عوارض برطرف و وبا طي چند روز بهبود مي‌يابد پس اسهال آبكي شبيه آب برنج و بوي ماهي دارد. تب معمولاً وجود ندارد، قبل از اسهال استفراغ و بدون تهوع است. دل پيچه و تنسموس نداريم. گرفتگي عضلات در فرم شديد ايجاد ميشود كه بعلت كاهش پتاسيم بدن (هايپوكالمي) بفرم گرفتگي عضلات ساق پا بروز مي‌كند، دهيدراتاسيون ايزوناترميك بهمراه هايپوكالمي و اسيدوز متابوليك رخ ميدهد.

در بچه‌ها كاهش قند خون (هايپوگليسمي) و تشنج ناشي از آن شايع است. اين عارضه در بالغين نادر است. دهيدراتاسيون شديد ß Hypovolemic shock,. ßATNß Renal Failure

آشنایی با بیماری وبا

خانواده های گرامی :
بیماری وبا قابل درمان است . به محض شروع بیماری اسهال آبکی به خانه های بهداشت، مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها مراجعه نمایید.

وبا :
– وبا یک بیماری اسهالی واگیردار است که عامل آن نوعی باکتری به نام ویبریو کلرا است . این بیماری بیشتر در نقاط گرم و مرطوب دیده می شود.
– این بیماری بیشتر در نقاط گرم و مرطوب دیده می شود.
– این بیماری بیشتر در فصول گرم و اغلب از اردیبهشت تا آبان بروز می کند.
– وبا یک مشکل بهداشت عمومی حاد بوده و امکان انتشار سریع آن وجود دارد که خود منجر به همه گیری در سطح وسیعی می شود.

راه های انتقال :
– دستهای آلوده
– تماس با مواد دفعی و استفراغ بیماران و لوازم آلوده بیمار
– آب آلوده
– غذای آلوده
– میوه و سبزیجات آلوده

علائم بیماری :
– حدود 90 درصد بیماران بدون علامت بوده یا اسهال خفیف دارند.
– در صورت بروز اسهال آبکی شدید از زمان اولین مدفوع شل تا شوک 4 تا 12 ساعت و در صورت عدم انجام اقدامات درمانی به موقع مرگ در عرض 18 ساعت تا چند روز اتفاق می افتد.
– اولین شکایت بیمار احساس پری و غرغر شکم است و سپس اسهال آبکی شبیه آب برنج و اکثرا” بدبو ایجاد می شود.
– استفراغ بدون حالت تهوع قبلی و عطش فراوان نیز از علائم بیماری است.

درمان :
– اکثر بیماران وبای التور را می توان تنها با تجویز محلول خوراکی (ORS) درمان کرد.
– در موارد شدیدتر، باید بیمار را بلافاصله به مراکز بهداشتی و درمانی جهت درمان با سرم و دارو انتقال داد.
– کشف سریع و به موقع و شروع درمان، اساس موفقیت در درمان بیماران وبایی می باشد.

پیشگیری :
– اساس پیشگیری از بیماریهای اسهالی از جمله وبا، رعایت بهداشت فردی می باشد .
– استفاده از آب سالم جهت شستشو، پخت و پز و آشامیدن.
– پرهیز از مصرف آب غیر مطمئن چشمه رودخانه و آب چاه.
– مصرف سبزیجات و میوه جات بعد از سالم سازی.
– پختن غذاهای گرم تا حدی که کاملا” داغ شود.
– شستشوی دستها با آب و صابون بعد از اجابت مزاج و قبل از تهیه غذا.
– جهت اطمینان، از مصرف آب آشامیدنی سالم یا از آب ضدعفونی شده با کلر استفاده کنید یا اینکه آن را بجوشانید.

روش سالمسازی سبزیجات و میوه جات :
1- پاکسازی : شستشوی گل و لای سبزی و میوه با آب سالم.
2- انگل زدایی : به ازای هر لیتر آب 3 تا 5 قطره مایع ظرفشویی ریخته و سبزی را به مدت 5 دقیقه در آن شناور می کنیم. سپس با آب سالم آنها را کاملا” شستشو می دهیم تا تخم انگلها و باقیمانده مایع ظرفشویی پاک شود.
3- ضدعفونی : یک گرم (نصف قاشق چایخوری) پودر پرکلرین را در ظرف 5 لیتری پر از آب ریخته و سپس میوه و سبزیجات را به مدت 5 دقیقه در آن غوطه ور می کنیم.
4- شستشو : سبزی ضدعفونی شده را مجددا با آب سالم می شوییم.

سه قاعده ساده برای پیشگیری از وبا :
1- از غذای پخته استفاده کنید.
2- از آب سالم استفاده کنید.
3- دستهای خود را با آب و صابون بشویید.

دانستنیهایی از بیماری وبا

Vibrio Cholerae باکتری عامل بیماری وبا

بیماری وبا، نوعی بیماری اپیدمیک است که توسط باکتری ویبریو کولرا (Vibrio Cholerae) ایجاد میشود. علائم این بیماری اسهال شدید، گرفتگی عضلات پا و معده و تهوع است. در بدترین حالت، بیمار مبتلا، با از دست دادن آب و مایعات حیاتی بدن، از کار افتادن کلیه و شوک شدید از بین میرود. بیماری ممکن است به طور ناگهانی در شدیدترین حالت خود بروز کند یا اینکه روندی نسبتا کند داشته باشد، اما در هر صورت اگر به آن توجهی نشود میتواند در فاصله 6 ساعت تا کمتر از یک هفته به مرگ منتهی شود.

و با چگونه منتقل میشود؟

شخص ممکن است با مصرف آب یا غذای آلوده به باکتری، مبتلا شود. در مواردی که بیماری شایع شده باشد، مدفوع اشخاص بیمار هم بسیار آلوده کننده است. آبهای باز مانند برکه ها، نهرها و استخرها هم میتوانند بسیار خطرناک باشند و نوشیدن آب آن یا شنا در آنها میتواند بیماریزا باشد.به دنبال یک اپیدمی وبا در آمریکای جنوبی در سال 1991، یک شیوه انتقال بسیار رایج، خوردن غذاهای دریایی خام و نیم پخته مانند سوشی (sushi) و انواع صدف، ذکر شده بود.

مصرف سبزیجات خام، در دوران همه گیری بیماری وبا، به کلی ممنوع است، اگر در گل فروشی ها، گل هایی که با آب رنگین، به رنگهای سبز و آبی در آورده شده اند را دیده باشید، متوجه میشوید که آب، بدون هیچ گونه تغییر و تحولی وارد برگها و گل میشود و باکتریها هم، متنند رنگ، به داخل بافتهای آن نفوذ پیدا میکند. سبزیجاتی مانند کاهو، سبزی خوردن، کلم و کرفس از جمله مواردی هستند که مصرف آنها در دوران شیوع وبا منع میشود. همچنین سبزیجاتی که در اصل ریشه هستند، مانند سیب زمینی و هویج، حتما باید ابتدا کاملا شسته، پوست گرفته و پخته شوند و بعد به مصرف برسند.

تهیه غذاهای پروتئینی به خصوص از نوع دریایی آن حتما باید با رعایت کامل بهداشت انجام شود و گوشت مورد مصرف کاملا پخته شود.

برای پیشگیری از وبا چه کنیم؟
با وجود اینکه وبا یک بیماری مرگ آور است، اما پیشگیری از آن چندان مشکل نیست. به نکات زیر توجه کنید:

• تنها آب جوشیده و تصفیه شده مصرف کنید. اگر مدتی خارج از خانه هستید یک بطری کوچک آب جوشیده خنک با خود ببرید و از نوشیدن آب میوه باز خود داری کنید. چای، قهوه و نوشیدنیهای بسته بندی شده از جمله نوشیدنیهای مجاز هستند.

• تنها غذاهایی را میل کنید که کاملا پخته و داغ باشند.

• هرنوع میوه را قبل از مصرف به خوبی بشویید و پوست بکنید.

• از مصرف سالاد –حتا در خانه- خودداری کنید و سبزیجات مصرفی خود را کاملا بپزید.

• از دستفروشها هیچ خوراکی خریداری نکنید.

قانون کلی برای مصرف غذا در دوران شیوع بیماری این است : یا آنرا بجوشان، بپز، پوست بکن یا فراموشش کن!

آیا وبا قابل درمان است؟

درمان وبا ساده و موفقیت آمیز است، به این شرط که به موقع انجام شود. باکتری بیماری زا با چسبیدن به جداره روده کوچک، موجب بیماری میشود و باید دوران مشخصی را طی کند تا به کلی از بدن خارج شود. طبعا با بالا بردن مقاومت بدن و رعایت بهداشت در حد وسواس، میتوان این روند را سرعت بخشید.

از آنجایی که بیمار به سرعت مایعات بدن را از دست میدهد، باید بلافاصله و به طور مداوم با نوشیدن آب و محلولهای قندی-نمکی مانند ORS، همراه با مقداری آب لیموی تازه، این کمبود را جبران کند. محلول ORS در تمام جهان، برای مقابله با وبا واسهالهای شدید به کار میرود و مصرف فراوان آن نجات بیمار را تضمین میکند. البته در موارد حاد، مایعات بدن از طریق تزریق سرم وریدی نیز انجام میشود. داروهای آنتی بیوتیک، دوره بیماری را کوتاه میکند اما به اندازه مصرف فراوان آب و محلولهای حیات بخش، مفید نیست.

در موارد اپیدمیک، بروز هرنوع حالت اسهال یا تهوع باید جدی گرفته شود.

تشخيص وبا :

‌
1- شك باليني به بيماري
2- آزمايشگاه
A: wet smear مدفوع تازه و مشاهده حركت ويبريو در dark fieldيا ميكروسكوپ معمولي با نور كم
B: افزودن آنتي بادي‌هاي اختصاصي هر ارگانيسم ß عدم تحرك ارگانيزم
C: كشت در محيط اختصاصي TCBS و بررسي از نظر بيوشيميايي Oxidase (+) : (بر خلاف ساير انتروباكترياسه‌ها) ß بررسي با آنتي سرم

درمان

با درمان مناسب عوارض قابل برگشت است. اسهال وبايي خود محدوده شونده است بشرط آنكه دهيدراتاسيون درمان شود. اولين نشانه‌هاي بهبودي ظهور پيگمانهاي صفراوي در مدفوع است.
مهمترين اقدام درماني در وبا جايگزيني آب و الكتروليت است.
آنتي بيوتيك دوره بيماري را كوتاه مي‌كند، احتمال دهيدراتاسيون شديد را كم مي‌كند و دفع ارگانيزم از مدفوع را كاهش مي‌دهد لذا آنتي بيوتيك هم توصيه مي‌شود، هرچند براي درمان ضروري نيست.
بهترين مايع خوراكي جايگزين آب و الكتروليت در وبا = ORS
بهترين مايع تزريقي انتخابي در وبا = Ringer’s lactate
در هر ليتر رينگر لاكتات 10 meq پتاسيم نيز اضافه ميشود يا ترجيحاً از طريق خوراكي پتاسيم اضافي داده ميشود.
پيشگيري (Prevention):‍
در موارد اپيدمي :‌شايعترين راه سرايت آب آلوده است ß سبزي، ميوه، غذاي آلوده
1- تهيه آب سالم و تسهيلات براي دفع بهداشتي مدفوع، آب جوشيده يا كلرينه شود.
روش كلرزني:
تهيه محلول استوك كلر = 40 گرم آهك كلردار يا 16 گرم پودر هيپوكلريت در يك ليتر آب3 قطره از محلول استوك براي كلرينه كردن يك ليتر آب كافي است. 20 دقيقه آب بماند.
2- بهبود وضعيت تغذيه و تهيه غذا و نگهداري آن در منزل، از خوردن سبزيجات، ميوه‌هاي كه پوست ندارند و ماهي‌هاي خام خودداري شود.
3- كموپروفيلاكسي فقط در مورد افراد خانواده فرد مبتلا به وبا توصيه ميشود. رژيم پروفيلاكسي دقيقاً شبيه رژيم درمان است.
4- واكسن تزريقي وبا (ويبريو كشته شده با تزريق عضلاني) اثربخشي ((efficacy خوبي ندارد، داراي عوارض (درد در محل تزريق، ضعف و تب) است و روتين نيست.
واكسن خوراكي وبا : عوارض كمتر،‌ efficacy بيشتر و طول اثر بيشتر دارد ولي روتين نيست مگر در افرادي كه به مناطق آندميك و با مسافرت مي‌كنند. فرد ناقل وبا را نيز بايد درمان نمود.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سپند