اسهال

اسهال عبارت است از افزایش در تعداد دفعات دفع مدفوع یا کاهش قوام مدفوع( بیشتر آبکی شدن مدفوع). اگرچه تغییرات در تعداد دفعات دفع مدفوع و آبکی شدن مدفوع از یکدیگر متفاوت و به هم وابسته نیستند ولی اغلب اوقات این دو با هم هستند.

اسهال بایستی از ۴ وضعیتی دیگری که با آن اشتباه می شود افتراق داده شود.اگر چه این وضعیتها همراهی با اسهال می کنند ولی اغلب دارای علل متفاوت و درمان های متفاوتی از اسهال هستند.این وضعیتهای دیگر عبارتند از:

۱- بی اختیاری مدفوع.

۲-  نیاز شدید مقعدی (rectal urgency.

۳-  تخلیه غیر کامل

۴- احساس مدفوع بلافاصله بعد از خوردن غذا

انواع اسهال چگونه تقسیم میشوند؟

اسهال عمدتأ به دو نوع تقسیم می شود ، حاد و مزمن.

اسهال حاد به مدت چند روز و تا یک هفته ادامه می یابد.

اسهال مزمن را می توان از چند طریق تعریف کرد ولی اغلب بیش از۳ هفته طول می کشد.

مهم است که بتوان بین اسهال حاد و مزمن افتراق قائل شد زیرا که آنها معمولأ علل مختلفی دارند، و احتیاج به آزمایشات تشخیصی متفاوتی دارند، و احتیاج به درمان های متفاوتی دارند.

علل شایع اسهال حاد چیست؟

1)گاستروانتریت(اسهال) ویروسی

شایعترین علت اسهال حاد در جهان است.علائم گاستروانتریت ویروسی(حالت تهوع،استفراغ،دردهای پیچشی شکمی ،اسهال) به صورت مشخص ۴۸ تا۷۲ ساعت طول می کشد.

2)مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی یک ناخوشی ساده است که به وسیله سمی که توسط باکتری ها تولید می شود ایجاد می گردد.

3 )اسهال مسافران

اسهال مسافران اغلب به وسیله گونه ETEC باکتری E.COLI ایجاد می گردد، که تولید اسهال به علت سم تولید شده باکتری است .

به وسیله خوردن غذاهای آلوده مانند میوه ها، سبزیجات،غذاهای دریایی،گوشت خام،آب و قالبهای یخ موجب اسهال در مسافران شوند.

باکتری های دیگر یا پارازیتها می تواند موجب اسهال در مسافران شوند (برای مثال شیگلا،ژیاردیا،کامپیلو باکتر).

4) اسهال باکتریایی   Bacterial enterocolitis

باکتری هایی که باعث اسهال میشوند به علت تهاجم باکتری به روده و کولون ایجاد انتروکولیت می کند(التهاب روده کوچک و کولون) شایعترین باکتری که موجب انتروکولیت حاد میشود کامپیلوباکتر ژوژنی , شیگلا،سالمونلا و EPEC هستند. این باکتریها معمولأ به وسیله نوشیدن آب های آلوده و غذاهای آلوده مانند سبزیجات،مرغ خانگی،و محصولات لبنی ایجاد می گردد.

 

5) پارازیتها (انگل ها)

عفونت با ژیاردیا Giardia lamblia در افرادی که در کوهستان گردش می کنند و یا کسانی که با کشتی و هواپیما مسافرت می کنند و به وسیله نوشیدن آب آلوده منتقل می شود.( معمولآ همراه با التهاب نیست،خون یا چرک در مدفوع نیست و تب کمی دارند.)

عفونت با آمیب (اسهال آمیبی) معمولأ در خلال مسافرت به کشورهای توسعه نیافته ایجاد و همراه با علائم التهاب خون و چرک در مدفوع و تب هستند.

6 ) داروها

آنتی اسید ها و مکمل های غذایی که حاوی منیزیوم هستند می باشند.دیگر گروه داروهایی که موجب اسهال می گردند داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی NSAIDs ،داروهای شیمی درمانی، آنتی بیوتیک ها، داروهای کنترل کننده نامنظمی قلب(antiarrythmics)  و داروهای برای فشار خون بالا. چند نمونه کم از داروهای به خصوص که عمدتأ باعث اسهال می گردند میزو پروستولmisoprostol(cytotec)  ،کینیدینquinidine ،اولسالازینolsalazine ،کولچیسینcolchicine، متوکلوپرامید،سیزاپرایدcisapride .

علل شایع اسهال مزمن چیست؟

1- سندرم کولون تحریک پذیرIBS).) یکی از علل کارکردی اسهال یا یبوست.

2- بیماریهای عفونی. به عنوان مثال ژیاردیاGiardia lamblia  ،

3- زیاد رشد کردن باکتری در روده کوچک.

4- بیماری التهابی روده(IBD).بیماری کرونCrohns  وکولون زخمیulcerative colitis بیماریهایی که موجب التهاب روده کوچک و کولون می شوند، به طور عادی موجب اسهال مزمن می شوند.

5- سرطان روده بزرگ(کولون).

6- سو ء جذب کربوهیدراتها (قند)..شناخته شده ترین سوء جذب شکر با فقدان آنزیم لاکتاز شناخته می شود(همچنین به عنوان عدم تحمل لاکتوز یا شیر شناخته می شود)، که در آنها محصولات شیر که دارای قند شیر(لاکتوز) هستند موجب اسهال می گردد.

7- سوء جذب چربی.. به علت کاهش ترشحات لوزالمعده (پانکراس) که برای جذب طبیعی چربی لازم است.برای مثال (به علت پانکراتیت و یا سرطان پانکراس) ، یا به علت بیماری های پوشش داخلی روده کوچک که مانع جذب چربی هضم شده می گردد(برای مثال، بیماری سلیاک.

8- بیماریهای غدد مترشحه داخلی. برای مثال،بیش از حد کار کردن غده تیروءید(پرکاری تیرویید) و یا کم کاری غده هیپوفیز و آدرنال(بیماری آدیسون

9- سوء استفاده از ملین ها.

عوارض اسهال چیست؟

• کاهش آب بدن       این همچنین در بین نوزادان و بچه های کوچک که دچار گاسترو انتریت ویروسی و عفونتهای باکتریال می شوند شایع است.

(علائم: تشنگی و خشکی دهان/ کاهش فشار/ syncope/ کاهش حجم ادرار،ضعف شدید،شوک،نارسایی کلیه،پریشانی،اسیدوز ،و بیهوشی)

• کمبود الکترولیتها   .شایعترین کمبود های الکترولیتیباسدیم و پتاسیم…میزان کلر و بیکربنات نیز ممکن است غیرطبیعی شود
• سوزش مقعد             به علت عبور مکرر مدفوع آبکی که حاوی مواد تحریک کننده است.

 

 

 

 

چه زمان برای اسهال باید به پزشک مراجعه کرد؟

– 1         – تب بالا(درجه حرارت بالاتر از4 .38)

– 2         – دل درد ملایم تا شدید همراه با سفتی شکم

– 3       – اسهال خونی که بیانگر التهاب شدید روده است.

-4       –  اسهال در افرادی با بیماری های زمینه جدی ،برای مثال، دیابت،بیماری قلبی،ایدزAIDS

– 5       – اسهال شدید بدون نشان دادن علائم بهبود بعد از ۴۸ ساعت.

–  6     – کاهش آب بدن متوسط تا شدید.

– 7     –  استفراغ طولانی مذت که مانع خوردن مایعات شود.

– 8   – اسهال شدید در زنان حامله به خاطر نگرانی از سلامت جنین.

– 9   – اسهال که در خلال یا بلافاصله بعد از تمام کردن دوره آنتی بیوتیک اتفاق افتد

–  10   – اسهال حاد در نوزادان و بچه های کوچک

– 11   – اسهال مزمن.

 

چطور باید از کاهش آ ب بدن جلوگیری و آن را درمان کرد؟

محلول های خوراکی الکترولیتی(ORS)  مایع هایی هستند که در برگیرنده کربوهیدرات ها(گلوکز یا rice syrup) و الکترولیتها(سدیم ، پتاسیم،کلر،و سیترات یا بیکربنات) است.

نوزادان با اسهال حاد می توانند به سرعت و شدیدأ دچار کاهش آب بدن شوند و بنابر این احتیاج زودرس به بازیابی آب بدن دارند.به همین دلایل نوزادان بیمار با اسهال بایستی توسط پزشک اطفال برای تشخیص و درمان عفونتهای زیر ساختی بخوبی برای مهیا کردن آموزش استفاده مناسب از محصولات الکترولیتی خوراکی.

نوزادان با کاهش آب بدن متوسط تا شدید معمولأ با مایعات داخل رگی در بیمارستان درمان می شوند.پزشک اطفال ممکن است تصمیم بگیرد نوزادی را که دچار کاهش آب بدن ملایم به علت گاستروانتریت ویروسی است را در منزل با او ار اس خوراکی درمان کند.

نوزادانی که از شیر مادر یا شیر خشک استفاده می کنند بایستی دریافت شیر مادر را در خلال درمان بازیافت آب بدن rehydration phase در خلال بیماری خود ، اگر بوسیله استفراغ مانع نشود دریافت کنند.

بچه های بزرگتر و بالغین.در خلال موارد خفیف اسهال ، آب میوه های رقیق شده،نوشیدنی های ملایم حاوی قند،نوشیدنی های خاص ورزشکاران و آب برای پیشگیری از کاهش آب بدن می توان استفاده کرد. غذاهایی که معمولأ در خلال بیماری اسهال خوب تحمل می شوند شامل برنج،غلات،موز، سیب زمینی،و محصولات بدون لاکتوز است.

او ار اس را می توان به میزان ۵۰ سی سی به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در خلال ۴ تا ۶ ساعت در موارد کم کاهش آب بدن و ۱۰۰ سی سی به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در خلال ۶ ساعت در موارد متوسط کاهش آب بدن داده می شود.بعد از بازیافت آب بدن محلول او ار اس بایستی در میزان ۱۰۰ الی ۲۰۰ سی سی به ازای هرکیلو گرم از وزن به مدت ۲۴ ساعت ادامه ، تا زمانی که اسهال متوقف شود

چگونه اسهال درمان می شود؟

جاذب ها.جاذب ها موادی هستند که آب را به خود جذب می کنند.جاذب هایی که خورده می شوند با آب در روده و کولون باند و مدفوع اسهالی را کمتر آبکی می کنند.

قابض ها :Loperamide(Imodium) ، و دیفنوکسیلاتdiphenoxylate(lomotil) ،.

– داروهای قابض نباید بون مشورت با پزشک برای درمان اسهالهای متوسط تا شدید به علت بیماری کولون زخمدارulcerative colitis   ، کولیت به علت باکتریc.difficile  و عفونت های روده به وسیله باکتری هایی که هجوم به دیواره روده می برند مانند شیگلا. استفاده از آنها می تواند موجب التهابات جدی و طولانی شدن عفونتها شود.

– داروهای قابض را نباید در بچه های زیر ۲ سال استفاده کرد.

ترکیبات بیسموت..سالیسیلات یک ضد التهاب است و می تواند ترشح آب را به وسیله کاهش التهاب کم کند.بیسموت همچنین ممکن است مستقیمأ باعث کاهش ترشح آب به وسیله روده شود.-

چه زمان باید از آنتی بیوتیک ها در اسهال استفاده کرد؟

بیشتر موارد اسهال حاد و کوتاه اثر هستند و احتیاج به آنتی بیوتیک ندارند. آنتی بیوتیکها حتی برای بیشتر باکتریهایی که موجب عفونت و اسهال می شوند، لازم نیست.آنتی بیوتیکها معمولأ زمانی استفاده می شوند که !- بیمار اسهال شدید وسمج داشته باشد،۲- بیمارانی که بیماری های ناتوان کننده مانند نارسایی قلبی،بیماری ریوی،و ایدز AIDS داشته باشند. ۳- آزمایش مدفوع نشان دهنده انگل،عفونتهای باکتریایی خیلی جدی مانند شیگلا و C.difficile باشد. ۴-اسهال مسافران.

دكتر مؤدب

فوق تخصص گوارش – استاديار

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سپند