تومور مارکرها

تومور مارکرها معمولاً موادی از جنس پروتيئن هستند که در بدن و در پاسخ به رشد سرطان و يا توسط خود بافت سرطانی ساخته و معمولاً در خون يا ادرار يافت می شوند.تومور مارکرها می توانند محصول خود سلولهای سرطانی يا سلولهای بدن در پاسخ به سرطان يا ساير شرايط باشند. انواع گوناگونی از تومور مارکرها وجود دارند. بعضی دارای ويژگی بوده و فقط در يک نوع منفرد از سرطان ديده می شوند در حالی که گروهی ديگر می توانند در انواع متعددی از سرطانها يافت شوند.
از سوی ديگر بسياری از مارکرهايی که از قبل به خوبی شناخته شده اند در شرايط غير سرطانی هم ديده می شوند و در نتيجه برای سرطان تشخيصی نخواهند بود. اولين تومور مارکرهايی که برای رديابی سرطان مورد استفاده قرار گرفت گنادوتروپين جفتی انسان يا HcG بود که به عنوان آزمايش حاملگی شناخته می شود. سطح بالايی از اين ماده در خون و پس از حاملگی ممکن است نشانه ای از بيماری تروفو بلاستيک حاملگی باشد.
عوامل بسياری را در بروزسرطان موثر می دانندکه مهم ترين انها به قرارزيراست :

ويروس های سرطانزا
بروز اختلال ويا انحراف ژنتيکی
فعال شدنGen های سرطانی نهفته
نابسامانی درمکانيسم های طبيعی کنترل رشد وتکامل سلول
تغييرات بيوشيميايی درسرطان ها:
تغييرات بيوشيميايی خاص يا غيراختصاصی در پلاسما که به علت حضورسلول های تومورال دربدن پديد می ايند ودرتشخيص سرطان کاربرد دارد به قرارزير است :
کاهش گلوکزوالبومين وپروتئين های سرم
افزايش کلسيم سرم
افزايش گلبولين ها
اتو انتي بادی ها
تغييرات هماتولوژيک
خونريزی های مزمن ونهفته
تغييرات ازمايشگاهی ناشی از انسداد مجاری
تغييرات اندوکرينی به علت وجود تومورهای مترشحه هورمون و يا متاستاز به غدد اندوکرين
تغييرات ناشی ازتجمع مايعات دربدن
تغييرات ناشی ازشيمی درمانی .

کاربرد تومور مارکر ها
در استفاده از تومور مارکر ها هدف اصلی اين است که غربالگری و تشخيص زود هنگام سرطان اتفاق افتد چرا که در اين زمان بيشترين احتمال تاثير درمان وجود دارد .
۱) غربالگری
غربالگری يا screening توسط تومور مارکرها به معنای جست و جوی سرطان در افرادی است که علايمی از بيماری را ندارند.
۲)کمک به تشخيص
از تومور مارکر ها معمولا برای تشخيص سرطان استفاده نمی شود و در اکثر موارد سرطان فقط با نمونه بيوپسی تشخيص داده ميشود. از تومور مارکرها می توان برای تشخيص منشأ سرطان پخش شده در بدن که منشأ اوليه ان معلوم نيست کمک گرفت.
۳) تعيين مرحله (stage)
در بيمار مبتلا به سرطان از ميزان بالا بودن تومور مارکرها می توان برای کمک به تعيين اين که سرطان به چه ميزان به ساير بافت ها و اعضا گسترش يافته است استفاده کرد.
۴) تعيين پيش اگهی
بعضی انواع سرطان نسبت به بقيه سريعتر رشد کرده و منتشر می شوند .حتی در يک نوع سرطان مثل سرطان سينه ،بعضی نسبت به بقيه بيشتر رشد کرده و منتشر می شوند يا ممکن است پاسخ کمتر يا بيشتری به درمانهای خاصی داشته باشند . بعضی از تومور مارکرهای جديدتر به تعيين احتمال مهاجم بودن سرطان بيمار يا پاسخ احتمالی به داروهای خاص کمک می کنند.
۵) راهنمای درمان
بعضی از تومور مارکرها تعيين کننده دستورالعمل درمان خواهند بود.
۶) پايش درمان
اگر يک تومور مارکر برای نوع خاصی از سرطان در دسترس باشد برای تعيين کار امد بودن درمان راحت تر اين است که به جای تکرار CXR و… هزينه کمتری خواهد داشت.
۷) تعيين عود
به طور معمول يکی از بيشترين استفاده از تومور مارکرها برای پايش عود سرطان خواهد بود.
تقسيم بندی Agهای اختصاصی تومورکه نقش اساسی درپتانسيل بدخيمی سلول های سرطانی ايفا می کند :
1-فعال شدن ژنوم سلولهای پيش سرطانی که اطلاعات لازم راجهت سنتزانتی ژن های تومورال دربردارند.
2-مواد شيميايی سرطانزا که با ايجاد جهش سلول جديدی که ترکيبات انتی ژنی جديدی را درغشای خود کد می کنند پديد مياورند
هورمون هايی که به عنوان تومورمارکر استفاده می شود:
ACTH /Calcitoni /Growth hormone/Hcg/hormone placenial lactogen/gastrin/
Prolactin/vasoactive intestinal peptideو…
تومورمارکرهای پروتئينی :
1) C-peptide
2) ferritin
3) immunoglobulin
4) B2microglobulin
5) …
انتی ژن های جنينی به عنوان تومورمارکر:
• AFP
• CEA
• B-oncofetal antigen
• Carcinofetal ferritin
• pancreatic
معرفی بعضی ازتومورمارکرها وکاربرد آنها :
AFP:برای تشخيص کارسينوم هپاتوسلولار
BMG:درپيش اگهی مولتيپل ميولما کاربرد دارد.
CA15-3:تومورمارکرسرطان سينه
CA19-9:مارکرسرطان پانکراس وکولون ورکتوم
TAG72:مارکر سرطان تخمدان وادنوکارسينومای دستگاه گوارش
CA125:درپايش پاسخ به درمان و عود بدخيمی های تخمدان کاربرد دارد.
CEA:درتشخيص ، پيگيری وپيش اگهی ادنوکارسينومای گوارشی به خصوص تومورهای کولورکتال استفاده می شود.
PSA:جهت تشخيص سرطان پروستات کاربرد دارد
Calcitonin : غلظت کلسيتونين هم درنوع تک گيروهم درنوع فاميلی کارسينوم مدولاری تيروئد ودرهيپرپلازی سلولهای پارافوليکولريش می يابد.