خود ایمنی چیست؟

در حالت طبیعی سیستم ایمنی انسان وظیفه دارد تا از بدن در برابر مهاجمین خارجی، مثل ویروس‌ها، محافظت کند. یعنی با ورود هر گونه نیروی خارجی سلول‌های دفاعی آماده می‌شوند تا با آن مبارزه کنند. بگذارید اینطور بگوییم که بدن تفاوت بین سلول‌های مفید خودی و مهاجمین را تشخیص می‌دهد.

اما در بدن فرد مبتلا به اختلال خود ایمنی همه چیز فرق دارد و بدن او به اشتباه بخشی را به عنوان یک مهاجم غیرخودی شناسایی می‌کند. بنابراین آماده مبارزه با سلول‌های سالم خود می‌شود. شدت و میزان این مبارزه نیز به نوع بیماری بستگی دارد و ممکن است که تنها یک عضو درگیر شود یا اینکه تمام بدن گرفتار این اشتباه شوند.

انواع بیماری های خودایمنی رایج

تاکنون بیش از ۸۰ گونه‌ی مختلف از بیماری های خودایمنی شناخته شده‌اند. در اینجا ۱۴ مورد از رایج‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم.

بیماری سلیاک؛ یکی دیگر از بیماری های خودایمنی

کسانی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند، نمی‌توانند از غذاهای حاوی گلوتن استفاده کنند. گلوتن نوعی پروتئین است که در گندم، جو، چاودار و دیگر غلات یافت می‌شود. وقتی گلوتن وارد روده شود، سیستم ایمنی به آن حمله می‌کند و باعث سوزش و التهاب می‌شود. عده‌ی زیادی از مردم نسبت به گلوتن حساسیت دارند که جزء بیماری های خودایمنی به حساب نمی‌آید. اما نشانه‌هایی مثل اسهال و درد شکم در هر دو مورد مشابه است.

روماتیسم مفصلی

در این بیماری مفصل‌های بدن مورد حمله‌ی سیستم ایمنی قرار می‌گیرند. این حمله باعث بروز قرمزی، گرما، درد و سفتی در مفصل‌ها می‌شود. برخلاف ورم مفاصل که با بالارفتن سن پدیدار می‌شود، احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی از سی سالگی به بعد وجود دارد.

میاستنی گراویس

میاستنی گراویس یا ضعف وخیم عضلانی نوعی فلج ماهیچه‌ای است که مغز دیگر نمی‌تواند کنترل ماهیچه‌ها را به‌درستی انجام بدهد. زمانی‌که این عصب‌ها دچار اختلال شوند، سیگنال‌هایی که از مغز برای هدایت عضلات فرستاده می‌شوند، کارکرد لازم را نخواهند داشت.

یکی از شایع‌ترین علائم آن ضعف عضلات است که با انجام فعالیت‌های بدنی بدتر و با استراحت‌کردن کمی بهتر می‌شود. در این بیماری اغلب عضله‌هایی که کنترل بلع و حرکات صورت را برعهده دارند، درگیر می‌شوند.

دیابت نوع ۱

هورمون انسولین در لوزالمعده ساخته می‌شود و به تنظیم قند خون کمک می‌کند. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به سلول‌های سازنده‌ی انسولین در لوزالمعده حمله و آنها را نابود می‌کند. بالابودن قند خون موجب آسیب به رگ‌های خونی و همچنین اندام‌هایی مثل قلب، کلیه‌ها، چشم و اعصاب می‌شود.

تاثیر بیماری‌های خود ایمنی بر طول عمر

بیش از ۱۰۰ نوع بیماری خود ایمنی وجود دارد که بر اثر آنها، سیستم ایمنی به اشتباه بافت‌های سالم را مورد هدف قرار داده و به بدن آسیب وارد می‌کند.

طبق اعلام موسسه ملی سلامت در آمریکا بیش از ۲۳.۵ میلیون نفر در این کشور به نوعی از بیماری خود ایمنی مبتلا هستند و موارد ابتلا به بسیاری از این بیماری‌ها به دلایل نامشخصی رو به افزایش است.

همچنین بیماری‌های خود ایمنی مرگبار که بر شاخص امید به زندگی و طول عمر تاثیر می‌گذارند فهرست بلندی را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه از بیماری‌ها شامل موارد متعددی از آرتریت روماتوئید گرفته تا لوپوس می‌شوند.

به گفته متخصصان تقریبا تمامی انواع بیماری‌های خود ایمنی بر شاخص امید به زندگی تاثیر می‌گذارند. هرچند پیشرفت‌های خوبی در درمان این بیماری‌ها بدست آمده که در نتیجه، بسیاری از مبتلایان می‌توانند از طول عمر بیشتر و کیفیت زندگی بهتری برخوردار باشند.

پسوریازیس و آرتریت پسوریازیس

معمولا سلول‌های پوستی رشد عادی دارند و هنگامی‌که سلول جدیدی تولید می‌شود، سلول‌های قبلی به سطح پوست آمده و از بدن دفع می‌شوند. پسوریازیس موجب تسریع رشد سلول‌های پوست می‌شود. در این حالت، سلول‌های اضافی روی هم انباشته شده و باعث قرمزی و زبرشدن پوست می‌شوند که به شکل پوسته‌پوسته یا پلاک پوستی دیده می‌شوند.

حدود ۳۰ درصد از افرادی که پسوریازیس دارند، به آرتریت پسوریاتیک نیز مبتلا می‌شوند. از علائم آرتریت پسوریاتیک می‌توان به التهاب، سفتی و درد مفاصل اشاره کرد.

لوپوس منتشر

اگرچه پزشکان قرن ۱۹ لوپوس را به‌خاطر دانه‌هایی که روی پوست ایجاد می‌کند، به‌عنوان یک بیماری پوستی توصیف کردند، اما در حقیقت اندام‌های دیگری از جمله مفاصل، کلیه‌ها، مغز و قلب نیز تحت‌ تأثیر لوپوس قرار می‌گیرند. درد مفصل، خستگی و ضایعه‌های پوستی از شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری هستند.

بیماری آدیسون

بیماری التهابی روده اصطلاحی است که برای توصیف شرایطی که باعث ایجاد التهاب در جدار روده می‌شود، به‌کار گرفته شده است. هرگونه از بیماری‌های التهابی روده به بخش متفاوتی از دستگاه گوارش آسیب می‌رسانند.

• «بیماری کرون» می‌تواند باعث سوزش در هر بخشی از دستگاه گوارش (از دهان گرفته تا مقعد) شود.
• «کولیت زخمی» تنها جداره‌ی روده بزرگ شامل پس‌روده (کولون) و راست‌روده (رکتوم) را درگیر می‌کند.

بیماری آدیسون

این بیماری روی غدد فوق کلیوی (آدرنال) که وظیفه‌ی تولید هورمون کورتیزول و هورمون آلدوسترون را برعهده دارد، تأثیر می‌گذارد. پایین‌بودن سطح این هورمون‌ها می‌تواند به روش ذخیره و استفاده بدن از کربوهیدرات ها و شکر اثر بگذارد. داشتن ضعف، خستگی، کاهش وزن و پایین‌بودن قند خون از جمله نشانه‌های این بیماری است.

بیماری گِرِیوْز

این بیماری غده‌ی تیروئید در گردن را مورد حمله قرار می‌دهد و باعث تولید بیش‌ازحد هورمون‌ها می‌شود. هورمون‌های تیروئید مسئول کنترل انرژی و متابولیسم بدن هستند.

داشتن مقدار بیش‌ازحد این هورمون‌ها فعالیت‌های بدن را تشدید می‌کند و باعث ایجاد نشانه‌هایی مثل برافروختگی، افزایش ضربان قلب، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می‌شود.

یکی از نشانه‌های رایج بیماری گریوز بیرون‌‌زدگی چشم‌هاست که با نام «اگزوفتالمی» شناخته می‌شود. در حدود ۵۰ درصد از مبتلایان به گریوز، بیرون‌زدگی چشم‌ها نیز مشاهده می‌شود.

سندروم شوگِرن

این بیماری به مفاصل و همچنین غده‌هایی که مسئول مرطوب و روان نگه‌داشتن چشم‌ها و دهان هستند، آسیب می‌رساند. از علائم مشخص سندروم شوگرن می‌توان به درد مفصل، خشکی چشم و خشکی دهان اشاره کرد.

تیروئیدیت هاشیموتو

در این بیماری، تولید هورمون تیروئید آهسته می‌شود و به اصطلاح «کم کاری تیروئید» به‌وجود می‌آید. بالارفتن وزن، حساسیت نسبت به سرما، خستگی، ریزش مو و ملتهب‌شدن غده‌ی تیروئید (گواتر) از نشانه‌های بالینی تیروئیدیت هاشیموتو است.

التهاب رگ

التهاب رگ زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به عروق خونی حمله می‌کند. التهابی که در اثر این حمله بوجود می‌آید، باعث انسداد رگ‌ها و کم‌شدن جریان فشار خون می‌شود.

کم‌خونی پرنیشیوز

این بیماری بر روی پروتئینی به‌نام «فاکتور داخلی» اثر می‌گذارد که به روده‌ها برای جذب ویتامین ب۱۲ از غذا کمک می‌کند. بدون وجود این ویتامین، بدن قادر به ساختن گلبول قرمز به‌اندازه کافی نخواهد بود.

کم خونی پرنیشیوز بیشتر در بزرگسالان سن بالا شایع است. به‌طور عمومی این بیماری بر ۰٫۱ درصد از مردم اثر دارد، اما حدود ۲ درصد از افراد بالای ۶۰ سال در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

ام‌اس؛ یکی از بیماری های خودایمنی رایج

ام اس یا تصلب بافت چندگانه، نوعی بیماری است که به غلاف‌های میلین که سلول‌های عصبی را پوشش می‌دهند و وظیفه‌ی محافظت از آنها را دارند، آسیب می‌رساند. معیوب‌بودن غلاف‌های میلین باعث اختلال در ارسال پیام میان مغز و بدن می‌شود. این آسیب‌دیدگی می‌تواند باعث بروز نشانه‌هایی مثل بی‌حسی، ضعف، مشکل در تعادل و سختی در راه‌رفتن شود. این بیماری در شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شود که در سطوح مختلفی پیشرفت می‌کند. حدود ۵۰ درصد از مبتلایان به ام‌اس پس از گذشت ۱۶ سال از مبتلا شدن به این بیماری، برای راه‌رفتن به کمک احتیاج خواهند داشت.