1- هدف
هدف از تدوين اين دستورالعمل، تشريح انجام آزمایش آهن سرم می باشد.
2 – دامنه کاربرد
اين دستورالعمل در واحد بیوشیمی برای انجام آزمایش آهن بر روی نمونه های سرم/پلاسما كاربرد دارد.
3 – مسئولیت اجراء
مسئوليت اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول واحد بیوشیمی می باشد.
مسئوليت نظارت بر اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول کنترل کیفیت و سوپروایزر می باشد.
4 – تعاریف
آهن یک عنصر فلزی مهم در بدن است که در ساختمان بسیاری پروتئین ها مثل هموگلوبین و کروم ها وجود دارد.
غیر طبیعی بودن سطوح آهن مشخصه بسیاری از بیماری ها از جمله آنمی فقر آهن و هموکروماتوز است.70% آهن بدن در هموگلوبین RBC و 30% به صورت فرم ذخیره ای یعنی فریتین و هموسیدرین است. آهن از طریق جیره غذایی وارد شده و به گلوبولینی به نام ترانسفرین باند می شود بدنبال کاهش ذخیره آهن سطوح ترانسفرین افزایش می یابد و بلعکس بدنبال افزایش مصرف آهن مقادیر ترانسفرین پایین می آید معمولا حدود یک سوم ترانسفرین صرف انتقال دادن آهن می شود به همین دلیل در سرم خون ظرفیت قابل ملاحظه ای خارج از پذیرش آهن باند شونده وجود دارد که به آن ظرفیت باند شوندگی آهن غیراشباع (UIBC) می گویند مقادیر TIBC مجموع UIBC و میزان آهن سرمی است . آنمی فقر آهن به دلیل کاهش آهن ایجاد شده و دلایل مختلفی دارد که عبارتند از :
1- کاهش ورود آهن
2- جذب ناکافی از روده
3- افزایش نیاز (موقع رشد و اواخر حاملگی)
4- اتلاف خون (مثلا قاعدگی – خونریزی از رحم، خونریزی های گوارشی و بدخیمی کولون)
• عنوان آزمایش
Iron Gen.2 ID :0-596
• اصول انجام آزمایش
متد Ferro zinc
Transferrine – Fe complex pH < 2.0 apotransferrin + Fe +3
Fe +3 Ascorbate Fe +2
Fe +2 + Ferro zinc → Colored complex
5- شرایط نمونه :
• حداقل مقدار نمونه :
• نوع نمونه :
سرم – پلاسما (هپارینه )غیر همولیز
• شرایط نمونه برداری :
بیمار به مدت 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد (مصرف آب اشکالی ندارد) بیمار نباید قرص آهن مصرف کرده باشد. ظرف نمونه گیری فقط لوله پلاستیکی یک بار مصرف درب دار و ترجیحا دارای ژل جدا کننده باشد.
• شرایط نگهداری و پایداری:
آهن در سرم در دمای 25- 15 درجه سانتی گراد 7 روز و در دمای 8 – 2 درجه سانتی گراد 3 هفته و در فریزر چندین سال پایدار می باشد.
• شرایط رد یا قبول نمونه :
در صورت مشاهده ذرات یا رسوب در نمونه آن را سانتریفیوژ کنید و از قسمت رویی برای آزمایش استفاده کنید. ایکتروس – لیپمی تاثیری ندارد بادعای سازنده همولیز تا 200mg/dl اثری ندارد بیشتر از آن قابل قبول نمی باشد. نمونه عاری از همولیز ارجح است.
6- مواد ، لوازم و تجهیزات :
1- دستگاه اتو انالایزر MINDRAY BS380و متعلقات مربوط به آن
2- لوله گاما / میکروکاپ
3- سمپلر و سر سمپلر
4- کیت IRON2
5- پارافیلم
6- نمونه: سرم پلاسما و ادرار (هر تست به 3 میکرو لیتر نمونه نیاز دارد.)
7- کنترل Preci Control Clinichem 1 & 2
8- کالیبراتور C fas
9- آب مقطر
7- روش انجام آزمایش :
پس از تهیه ورک لیست روزانه از برنامه پارسیک پل، ابتدا نمونه ها را از واحد توزیع سرم تحویل گرفته و در ابتدا شرایط ظاهری نمونه ها را چک نمایید سپس در صورت مناسب بودن شرایط کنترل کیفیت مطابق دستورالعمل کنترل کیفیت آزمایشهای کمی (Quantitative)، نمونه ها جهت انجام آزمایش به دستگاه داده شود.
• کالیبراسیون :
جهت کالیبراسیون از cfas استفاده می گردد. پس از هر بار کالیبراسیون باید مجددا نمونه های کنترلی به دستگاه داده شوند. همچنین پس از هر بار سرویس دستگاه (از جمله تعویض پروب) نیز باید کالیبراسیون انجام گردد.
8- کنترل کیفیت :
به دستورالعمل کنترل کیفیت آزمایشهای کمی (Quantitative) مراجعه شود.
• دستورالعمل سریع کنترل کیفیت
در هر run جهت کنترل کیفی از Pccc 1 (غلظت نرمال) و Pccc 2 (غلظت پاتولوژیک) استفاده می شود. اعداد بدست آمده برای هر کنترل در منحنی Levey-jennings نقطه گذاری می گردند. در صورتیکه که قانونی نقض شده باشد ابتدا به مسئول کنترل کیفیت اطلاع داده شود و طبق نظر ایشان عمل شود. به صورت کلی براساس خطای ایجاد شده با توجه به نوع آن اقدام لازم بعمل می آید. به عنوان مثال اگر قانون مربوط به خطای دقتی باشد (مثل 13S,R4S ) بار دیگر کنترل به دستگاه داده می شود. اگر قانون مربوط به خطای سیستماتیک باشد ( مثل 22S, 41S, 10X) احتمالا خطا مربوط به کالیبر نبودن تست می باشد. لذا تست را کالیبر کنید. دوباره کنترل را بدهید. در صورتیکه مشکل همچنان باقیست، معرف (کنترل، کالیبراتور، کیتها) و دستگاه را چک کنید. به عنوان مثال: ابتدا کنترل جدیدی تهیه کنید. اگر مشکل رفع نشد کالیبراتور جدیدی تهیه کنید اگر مشکل رفع نشد کیت جدیدی را امتحان کنید. اگر مشکل رفع نشد برنامه های مربوط به عملکرد دستگاه را بررسی کنید. چنانچه به نتیجه نرسیدید با شرکت اکبریه تماس بگیرید و مشکل را مطرح نمایید. چنانچه با عدم همکاری شرکت مذبور روبرو شدید با مسئول فنی موضوع را مطرح کنید.
9- نحوه محاسبه نتایج در روش های کمی :
دستگاه به طور اتوماتیک غلظت آهن خون را محاسبه می کند.
10- محدوده مرجع (Reference Interval) :
نوزادان : 100 – 250 μg/ dl
کودکان : 50 – 120 μg/ dl
زنان : 37 – 145 μg/ dl
مردان : 59 – 158 μg/ dl
11- محدوده قابل اندازه گیری Reportable Range :
50 – 1000 μg/ dl
12- محدوده هشدار یا مقادیر بحرانی :
ندارد
• • ملاحظات ایمنی:
• در هنگام کار با نمونه ها حتما از دستکش و عینک محافظ استفاده شود پس از پایان کار سطوح کاری با محلول ضدعفونی تمیز می شوند.
• کاست معرف را پس از اتمام کار در یخچال قرار دهید.
13- ویژگی های آنالیتیک (خصوصیات و کارآیی آزمایش):
Within-run CV: بر طبق ادعا ی بروشور 1.0 % می باشد.
: Between-run CV بر طبق ادعای بروشور 2.3 % می باشد.
طبق جدول وستگارد
Expected: between run CV<13.3 BIAS<8.8 TE<30.7
14- محدودیت های انجام آزمایش (منابع بالقوه تغییر پذیری) :
(معیار : باز یابی در محدوده 10% ± از مقدار اولیه)
بیلی روبین بالا : تاثیری ندارد.
همولیز : تا Hb =200 mg/dl اثری ندارد.
لیپمی : تداخلی ندارد.
آلبومین : تداخلی ندارد.
گاما گلوبولین: تداخلی ندارد.
ضدانعقادها: از ضدانعقادهایی مثل EDTA، سیترات ، اگزالات که با آهن کمپلکس تشکیل میدهند استفاده نشود.
15- اقدامات بعدی دربرخورد با نتایج غیر طبیعی :
در صورت بیشتر یا کمتر بودن از محدوده تست با تکرار صحه گذاری می شود.
16- عوامل مداخله گر :
ترانسفوزیون اخیر خون می تواند نتیجه تست را تغییر دهد. مصرف اخیر غذای غنی از آهن بروی نتیجه تست اثر می گذارد.
بیماری های همولیز دهنده ممکن است موجب افزایش کاذب آهن گردد.
• تداخلات دارویی :
دارو هایی که باعث افزایش سطح آهن می گردد عبارتند از : کلرامفنیکل، دکستران، استروژن، اتانول،ترکیبات آهن، متیل دوپا و کنتراسپتیوهای خوراکی
دارو هایی که باعث کاهش سطح آهن می گردد عبارتند از: هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک(ACTH) ،کلستیرامین،کلرامفنیکل، کلشی سین، دکسترومتورفان، متی سیلین و تستوسترون
17- چگونگی تفسیر نتایج :
• موارد افزایش:
هموسیدروز، هموکروماتوز، آنمی همولیتیک، هپاتیت،نکرور کبدی، مسمومیت با سرب، مسمومیت با آهن و ترانسفوزیون وسیع. افزایش آهن بعلت رسوب حیاتی خطرناک محسوب می گردد.
• موارد کاهش:
کاهش آهن جیره غذایی، خونریزی مزمن، جذب ناکافی آهن، اواخر حاملگی، آنمی فقر آهن، نئوپلازی، خونریزی گوارشی مزمن، هماچوری مزمن، قاعدگی شدید فیزیولوژیک یا پاتولوژیک. کاهش آهن در طولانی مدت سبب کم خونی شدید و بی اشتهایی، اختلال در تمرکز و حافظه و بسیاری علائم دیگر می شود.
18- سایر موارد :
در صورت پایین بودن سطح آهن و TIBC سرم می توان از CBC بیمار جهت کنترل نتیجه آزمایش استفاده نمود.
19- مدارک مرتبط
1- دستور کار با اتوآنالایزر MINDRAY BS380
2- تفسیر قوانین وستگارد
3- جدول خطای مجاز Westgard
20 – مراجع و ضمائم
1- بروشور کیت (2008-08-V3 En) Iron
2- Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, 2007: 21 edition.
3- تفسیر تست های تشخیصی Pagana، 2011.
دیدگاه خود را درج کنید