1- هدف
هدف از تدوين اين دستورالعمل، تشريح روند انجام آزمایشSickle cell test می باشد.
2 – دامنه کاربرد
اين دستورالعمل در واحد هماتولوژی برای انجام آزمایش Sickle cell بر روی نمونه های خون کامل EDTA كاربرد دارد.
3 – مسئولیت اجراء
مسئوليت نظارت بر اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول کنترل کیفیت و سوپروایزر می باشد.
مسئوليت اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول واحد هماتولوژی می باشد.
4 – تعاریف
تست های غربالگری برای ردیابی کم خونی داسی و موارد مرتبط با آن که شامل هموگلوبین S (مثلSC ، SD ، سیکل سل تالاسمی و غیره ) می باشد به کار برده می شود. تست حلالیت داسی بر اساس کاهش حلالیت هموگلوبین S در یک بافر فسفات غلیظ همراه با ردیابی استاندارد شده ی توربیدیتی حاصله می باشد. این سیستم برای تشخیص Sickle cell disease (فرم هموزیگوت Hbs ) و هم برای تشخیص صفت سیکل سل (Sickle cell trairt) که مهم هتروزیکوت Hbs می باشد مورد استفاده قرار می گیرد.
آنمی سیکل سل یک اختلال ژنتیکی هموزیگوت است که به جای Hbs, HbA وجود دارد. در آمریکا بین 5 الی 15 درصد آمریکایی های آفریقایی تبار مبتلا به Sickle cell trait بوده و کمتر از 1 درصد مبتلا به Sickle cell anemia می باشند.
وقتی که Hbs داکسیژنه (deoxygenated)، به صورتی رسوب کرده که باعث شکل داسی در گلبول قرمز می شود. این گلبولهای قرمز داسی شکل به راحتی نمی تواند از مویرگها عبور کند و در نتیجه سبب گیر افتادن در بافت مویرگی می شود. این عامل سبب اشکال در خون رسانی به ارگانها می شود.
در اسمیر خون محیطی این بیماران هیچ سلول داسی شکل دیده نمی شود مگر این که فرد در وضعیت هیپوکسمیا قرار گرفته باشد.
در این روش یک ترکیب داکسیژنه کننده (مثل متا بی سولفیت 2%) به خون بیمار اضافه کرده. اگر 25% و یا بیشتر از 25% سلولها داسی شکل باشد. در فرم هموزیگوت 80 تا 100 درصد سلولها به صورت داسی در می آید و در فرم trait، بین 20 الی 40% سلولها حالت داسی پیدا می کند. این متد فقط یک روش غربالگری بوده و برای بدست آوردن غلظت Hbs باید از روش هموگلوبین الکتروفورز استفاده کرد.
بیماران مبتلا به سیکل سل آنمیا، باید از قرار گرفتن در وضعیت های هیپوکسید (مثل ورزش سنگین، رفتن به کوه و ارتفاع بالا) خودداری نمایند.
• عنوان آزمایش
آزمایش تست متا بی سولفیت Sickle cell test
• اصول انجام آزمایش
ردیابی هموگلوبین های داسی شونده -ارزیابی کم خونی همولیتیک- ارزیابی باند های غیر طبیعی هموگلوبین.
5- شرایط نمونه :
• حداقل مقدار نمونه :
500 میکرو لیتر
• نوع نمونه :
خون تام EDTA
• شرایط نمونه برداری :
ناشتایی ضرورتی ندارد
• شرایط نگهداری و پایداری:
ندارد
• شرایط رد یا قبول نمونه :
همولیز بودن نمونه – نمونه لخته و استفاده از ضد انعقاد نامناسب (غیر از EDTA )
6- مواد ، لوازم و تجهیزات
میکروسکوپ – اسلاید شیشه ای – متا بی سولفیت سدیم- نرمال سالین
7-روش انجام آزمایش:
1- 0.2gr متابی سولفیت سدیم را در 10 میلی لیتر آب مقطر حل کنید(در همان روز آزمایش).
2- دو لوله بردارید در لوله کنترل 100 میکرولیتر خون کامل و 100 میکرولیتر نرمال سالین اضافه کنید.
3- در لوله تست 100 میکرولیتر خون کامل و 100 میکرولیتر محلول 2% متا بی سولفیت سدیم اضافه کنید.
4- از لوله های تست و کنترل قطره ای برداشته، روی لام گذاشته، لامل را روی آن بگذارید و اطراف لامل را با چسب مخصوص پاتولوژی ببندید یک ساعت در اتاق مرطوب (داخل پلیتی که یک پنبه خیس در آن است) قرار گیرد و لام را با بزرگنمایی 40 میکروسکوپ مشاهده نمایید. در دوره های زمانی 4 و 24 ساعت این عمل مجددا تکرار شود.
8- کنترل کیفیت :
از یک بیمار نرمال به عنوان کنترل منفی استفاده می شود.
9- نحوه محاسبه نتایج در روش های کمی :
ندارد.
10- محدوده مرجع (Reference Interval) :
منفی -عدم شناسایی سلول داسی شکل.
11- محدوده قابل اندازه گیری Reportable Range :
Few – Moderate – Many
12- محدوده هشدار یا مقادیر بحرانی :
هنگام مشاهده Sickle cell بلافاصله باید به بیمار گزارش شود.
• • ملاحظات ایمنی:
استفاده از دستکش هنگام کار با نمونه و تمیز کردن میز کار پس از اتمام کار.
13- ویژگی های آنالیتیک (خصوصیات و کارآیی آزمایش):
ندارد.
14- محدودیت های انجام آزمایش (منابع بالقوه تغییر پذیری) :
کیفیت محلول رنگ روی شناسایی گلبول ها اثر می گذارد.
15- اقدامات بعدی دربرخورد با نتایج غیر طبیعی :
ندارد.
16- عوامل مداخله گر :
نتایج مثبت کاذب ممکن است با هموگلوبین های غیر طبیعی نادر دیگر مثل هموگلوبین C-Harlem ، هموگلوبین I و هموگلوبین Barts ایجاد شود. بیماران آنمیک بدلیل غلظت کم هموگلوبین Sمی تواند منفی کاذب ایجاد کند. انتقال خون 3 الی 4 ماه قبل از انجام تست باعث منفی کاذب تست می شود. (بدلیل رقت HbS گیرنده خون توسط Hb طبیعی دهنده).
• تداخلات دارویی :
فنوتیازین ها باعث منفی کاذب شدن تست می شود.
17- چگونگی تفسیر نتایج :
2-3 سلول داسی در هر فیلد با بزرگنمایی 40 میکروسکوپ نشانه مثبت هموگلوبین S است ولی این آزمایش کم خونی داسی را از صفت سلول داسی افتراق نمی دهد.
• موارد افزایش:
پلی سایتمی -حجم زیاد خون در مقایسه با مقدار معرف-بعضی اشکال هیپر گلوبولینمی مثل میلوم/ والدن اشتروم یا کرایوگلوبولینمی
• موارد کاهش:
بیماران آنمیک، بیماران مبتلا به پلی سیتمی ورا، نوزادان تا سه ماهگی بدلیل داشتن غلظت بالای هموگلوبین F سبب جلوگیری از پدیده داسی شکل شدن RBC ها جلوگیری می کند.
18- سایر موارد :
اگر تستی مثبت شود، مشاوره ژنتیک توصیه می شود.
19- مدارک مرتبط
ندارد.
20 – مراجع و ضمائم
1-Pagana
2-Henry’s Clinical Diagnosis & Management by Laboratory Methods (19th-edition 1996) page: 641,642
3- Williams Hematology ( 4th-edition ) Volume 2 , page : 1722
دیدگاه خود را درج کنید