1- هدف
هدف از تدوين اين دستورالعمل، تشريح انجام آزمایش پتاسیم K) )خون و ادرار می باشد.
2 – دامنه کاربرد
اين دستورالعمل در واحد بیوشیمی برای انجام آزمایش پتاسیم بر روی نمونه های خون و ادرار كاربرد دارد
3 – مسئولیت اجراء
مسئوليت نظارت بر اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول کنترل کیفیت و سوپروایزر می باشد .
مسئوليت اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول واحد بیوشیمی می باشد.
4 – تعاریف
پتاسیم کاتیون عمده داخل سلولی است غلظت پتاسیم داخل سلولی حدود 150meq/L است در حال حاضر که غلظت پتاسیم سرم تقریبا 4meq/L است این نسبت در بافتهای نورومواسکولر برای حفظ پتانسیل الکتریکی پایه بسیار مهم است چون غلظت سرمی پتاسیم بسیار کم است لذا تغییرات جزئی در غلظت آن می تواند نتایج وسیعی بدنبال داشته باشد. سطح پتاسیم باید به دنبال تجویز دیورتیک های هدر دهنده پتاسیم بیماران مبتلا به نارسایی کلیه یا اسیدوز به دقت بررسی شود.
علائم هیپر کالمی عبارتند از بیقراری – تهوع – استفراغ – کولیک روده ای و اسهال- نشانه های هیپوکالمی مربوط به کاهش قدرت انقباض عضلات اسکلتی، عضلات صاف و عضله قلبی بوده و شامل ضعف، فلجی، هیپو رفلکسی، ایلئوس، افزایش حساسیت قلب به دیگوکسین، آرتیمی های قلبی (دیس ریتمی) هستند این الکترولیت اثرات عمده ای برروی ضربان قلب و قابلیت انقباض آن دارد.
• عنوان آزمایش
اندازه گیری پتاسیم به روش ISE
• اصول انجام آزمایش
الکترود ISE (ION Selective Electrode) درون نمونه (که حاوی الکترولیت مورد نظر است) قرار داده می شود. بین این الکترود و یک الکترود خارجی مداری برقرار می شود. در اثر عبور یونهای مورد نظر از یک غشا ( بدلیل شیب غلظت) یک اختلاف پتانسیل در طرفین غشا بوجود می شاید. ولتاژ این جریان متناسب با لگاریتم غلظت الکترولیت مورد نظر می باشد.
نکته : غشا موجود در دستگاه حاوی ملکولهایی است که بطور انتخابی به الکترولیت مورد نظر وصل شده.
5- شرایط نمونه :
• حداقل مقدار نمونه :
حداقل مقدار نمونه 200 میکرولیتر می باشد
• نوع نمونه :
سرم و ادرار
• شرایط نمونه برداری :
ندارد
• شرایط نگهداری و پایداری:
ندارد
• شرایط رد یا قبول نمونه :
همولیز باعث افزایش کاذب پتاسیم می شود
6- مواد ، لوازم و تجهیزات
1- دستگاه الکترولیت آنالایزر و محلولهای مورد نیاز آن (محلول کالیبراسیون، معرف اکتیواسیون، معرف دپروتئینایزر)
2- کاپ های مخصوص دستگاه
3- ISE control ( حداقل در دو سطح)
4- کایالیبراتور
5- نمونه (سرم ، ادرار)
7- روش انجام آزمایش
طبق دستور کار با دستگاه
با استفاده از کالیبراسیون دستگاه را کالیبر می کنیم سپس کنترل به دستگاه داده می شود در صورت مطلوب بودن نتایج تست ها به دستگاه داده می شود.
• کالیبراسیون
با استفاده از محلول کالیبراسیون دستگاه را کالیبر می کنیم. در دستگاه SI واحد اندازه گیری میلی مول در لیتر می باشد که از لحاظ عددی همانند میلی اکی والان در لیتر برای Na ,K ,CL می باشد
8- کنترل کیفیت :
به دستورالعمل کنترل کیفیت آزمایشهای کمی (Quantitative) مراجعه شود .
• دستورالعمل سریع کنترل کیفیت
در هر run جهت کنترل کیفی از Percinorm 1 (غلظت نرمال) و Percipath 2 (غلظت پاتولوژیک) استفاده می شود. اعداد بدست آمده برای هر کنترل در منحنی Levey-jennings نقطه گذاری می گردند. در صورتیکه که قانونی نقض شده باشد ابتدا به مسئول کنترل کیفیت اطلاع داده شود و طبق نظر ایشان عمل شود. به صورت کلی براساس خطای ایجاد شده با توجه به نوع آن اقدام لازم بعمل می آید. به عنوان مثال اگر قانون مربوط به خطای دقتی باشد (مثل 13S,R4S ) بار دیگر کنترل به دستگاه داده می شود. اگر قانون مربوط به خطای سیستماتیک باشد ( مثل 22S, 41S, 10X) احتمالا خطا مربوط به کالیبر نبودن تست می باشد. لذا تست را کالیبر کنید. دوباره کنترل را بدهید. در صورتیکه مشکل همچنان باقیست، معرف (کنترل، کالیبراتور، کیتها) و دستگاه را چک کنید. به عنوان مثال: ابتدا کنترل جدیدی تهیه کنید. اگر مشکل رفع نشد کالیبراتور جدیدی تهیه کنید اگر مشکل رفع نشد کیت جدیدی را امتحان کنید. اگر مشکل رفع نشد برنامه های مربوط به عملکرد دستگاه را بررسی کنید. چنانچه به نتیجه نرسیدید با شرکت اکبریه تماس بگیرید و مشکل را مطرح نمایید. چنانچه با عدم همکاری شرکت مذبور روبرو شدید با مسئول فنی موضوع را مطرح کنید.
9- نحوه محاسبه نتایج در روش های کمی :
K سرم بطور مستقیم گزارش می شود، ولی در مورد ادرار با توجه حجم غلظت محاسبه می شود.
10- محدوده مرجع (Reference Interval) :
Adult: 3.5-5.1 mEq/l infant: 4.1-5.3 mEq/l newborn: 3.9-5.9 mEq/l
11- محدوده قابل اندازه گیری Reportable Range :
0.5 – 15 mmol/L
12- محدوده هشدار یا مقادیر بحرانی :
Adult:<2.5 or >6.5 newborn:<2.5 or >8.0
• • ملاحظات ایمنی:
• در هنگام کار با نمونه ها حتما ازدستکش استفاده شود پس از پایان کار سطوح کاری با محلول ضدعفونی تمیز شوند.
• کیت در دمای محیط نگهداری شود.
13- ویژگی های آنالیتیک (خصوصیات و کارآیی آزمایش):
Expected: bet.CV<2.4 BIAS<1.8 TE<5.8
14- محدودیت های انجام آزمایش (منابع بالقوه تغییر پذیری) :
همولیز باعث افزایش پتاسیم (غلظت پتاسیم گلبول قرمز 20 برابر سرم است) می شود. ماندن طولانی مدت سرم با گلبولهای قرمز هم باعث نشت پتاسیم از گلبول قرمز به سرم می شود. باز و بسته کردن مچ دست همراه با گارو به اندازه ده مرتبه باعث افزایش 20-10 درصدی در میزان پتاسیم می شود.
اندازه گیری پتاسیم پلاسما به سرم ارجحیت دارد زیرا در مدت انعقاد خون احتمال آزاد شدن پتاسیم از پلاکت ها زیاد است (پلاسمای هپارینه)
میزان پتاسیم در بعداز ظهر و عصر 4/0 – 2/0 بیشتر از صبح است.
15- اقدامات بعدی دربرخورد با نتایج غیر طبیعی :
در صورت بیشتر یا کمتر بودن از محدوده تست با تکرار صحه گذاری می شود .
16- عوامل مداخله گر :
حرکات مداوم ساعد هنگام بستن تورنیکه ممکن است سطح پتاسیم را افزایش دهد. همولیز خون در طی خونگیری سبب افزایش سطح آن می شود.
• تداخلات دارویی :
• افزایش: آمینوکاپروییک اسید، آنتی بیوتیک ها، دارو های ضد سرطان، کاپتوپریل، هپارین، هیستامین، ایزونیازید، لیتیم، مانیتول، دیورتیکهای دفع کننده پتاسیم، مکمل های پتاسیم، سوکسینیل کولین
• کاهش: استازولامید، آمینوسالیسیلیک اسید، انفوزیون گلوکز، آمفوتریسین ب، سیسپلاتین، دیورتیکها، انسولین، مسهلها، کربنات لیتیم، فنوتیازین ها، آسپرین، kayexalate
17- چگونگی تفسیر نتایج :
• موارد افزایش:
افزایش: افزایش دریافت پتاسیم از طریق غذا و تزریقات، بیماری آدیسون، هایپوآلدوسترونیسم، دیورتیکهای مهار کننده آلدوسترون (مثل اسپرینولاکتون، تریامترن)، له شدگی بافتها، انتقال خون، همولیز، عفونت، اسیدوز، دهیدراسیون
• موارد کاهش:
کاهش: کاهش دریافت پتاسیم از طریق غذا یا تزریقات، سوختگی ها، اختلاالات گوارشی ( مثل اسهال، استفراغ ویلوس آدنوما)، هایپر آلدوسترونیسم، سندرم کوشینگ، نرمال توبولار اسیدوزیس، مصرف licorice، الکالوز، تجویز انسولین، تجویز گلوکز، اسیت، تنگی شریان کلیوی، سیستیک فیبروزیس
18- سایر موارد :
ندارد
19- مدارک مرتبط
1-دستورکار با دستگاه الکترولیت آنالایزر
2- منحنی های کنترل کیفی
3- تفسیر قوانین وستگارد
20- مراجع و ضمائم
• Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, 2007
• تفسیر تست های تشخیصی Pagana، 2011
دیدگاه خود را درج کنید