شمارش افتراقی گلبول سفید
هدف از تدوين اين دستورالعمل، تشريح انجام آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید ومرفولوژی گلبول قرمز وپلاکت می باشد.
2 – دامنه کاربرد شمارش افتراقی گلبول سفید
اين دستورالعمل در واحد هماتولوژی برای انجام آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید ومرفولوژی گلبول قرمز وپلاکتبر روی نمونه های خون تام EDTA كاربرد دارد.
3 – مسئولیت اجراء شمارش افتراقی گلبول سفید
مسئوليت نظارت بر اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول کنترل کیفیت و سوپروایزر می باشد .
مسئوليت اجرای صحیح این دستورالعمل بر عهده مسئول واحد هماتولوژی می باشد .
4 – تعاریف شمارش افتراقی گلبول سفید
چكاپ روتين – بررسي انواع آنمي- بررسي اوليه افتراق بين عفونت هاي ويرال از باكتريال – بدخيمي
• عنوان آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید
آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید ومرفولوژی گلبول قرمز وپلاکت.
• اصول انجام آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید
شمارش افتراقی در 100 گلبول سفید و بررسی مرفولوژی RBC به صورت کیفی.
5- شرایط نمونه :
• حداقل مقدار نمونه :
ندارد.
• نوع نمونه :
فروتی رنگ آمیزی شده با رنگ گیمسا.
• شرایط نمونه برداری :
ندارد.
• شرایط نگهداری و پایداری:
ندارد.
• شرایط رد یا قبول نمونه :
نمونه CBC داراي فيبرين يا لخته ريز يا كاملا درشت براي تهيه فروتي مناسب نيست.
6- مواد ، لوازم و تجهیزات
فروتي رنگ شده با رنگ گیمسا- روغن ايمرسيون – ميكروسكوپ- كانتر
7-روش انجام آزمایش شمارش افتراقی گلبول سفید :
شمارش افتراقي لكوسيت ها يا Differential Count :
شمارش افتراقي لكوسيت ها عبارت است از تعيين نسبت درصد انواع گلبول سفيد در خون محيطي كه به طور معمول بايد تعداد 100 گلبول سفيد را شمارش نمود.
نوع سلول شرح ملاحظات
Neutrophil هسته5-3لوبه 12-5 ميكرون افزايش لوبهای هسته(هيپر سگمانتاسيون) در آنمي مگالوبلاستيك- كاهش لوب هسته-(پلگرهيوت)
Band cell تك هسته ايU شكل¸15-10 ميكرون نسبت هسته به سيتوپلاسم 1به2 افزايش آن در بيماري عفوني Shift tothe left
Lymphocyte تك هسته اي-عمدتا فاقد گرانول- 14-8 ميكرون افزايش آن در بيماري ويروسي- مونونوكلئوز-كاهش آن در شيمي درماني
Monocyte تك هسته اي – لوبيايي شكل با سيتوپلاسم خاكستري- 20-16 ميكرون افزايش آن در توبركلوزيس- دوره نقاهت بيماري عفوني- بيماريRA
Eosinophil هسته3-2 لوبه- گرانول نارنجي افزايش آن در آلرژي – بيماري انگلي- كاهش آن در بيماري كوشينگ ديده مي شود.
Basophil هسته2لوبه یابدون لوب- با سيتوپلاسم پرگرانول. افزايش آن در آلرژي-CML -پلي سيتمي
َََAtypical Lymphocyte بزرگتر از لنفوسيت هاي معمولي با سيتوپلاسم نامنظم در عفونت ها- بيماري هاي ويرال- مونوكلئوز عفوني ديده مي شود
Activated lymphocyte تك هسته اي با سیتوپلاسم فراوان
Meta myelocyte 18-10 ميكرون- هسته بيضي شکافدار گرانول آزروفيل يا غير اختصاصي
Mye locyte 20-15 ميكرون- نسبت N/C متوسط هسته بيضي-گرانول ازروفیل
Pro Myelocyte 20-10 ميكرون -2تا چند نوكئول داخل هسته نسبت هسته به سيتوپلاسم 5 به 1 تا 7 به 1 است
Myelo blast 20-15 ميكرون قطر- نسبتN/C متوسط تا بالا-هسته بيضي چين خورده با هستک برجسته
Pro Monocyte 18-14 ميكرون- داراي 1 يا 2 نوكئول -هسته كليوي شكل
Mono blast 18-10 ميكرون- داراي 1 نوكلئول- هسته كليوي شكل
Pro lymphocyte 18-10 ميكرون- داراي 1 نوكلئول
Lymphoblast 18-10 ميكرون- داراي 1 تا2 نوكلئول غيرواضح نسبت هسته به سيتوپلاسم 5به1
قسمتهاي مختلف يك گسترش:
1- راس گسترش 2- وسط گسترش(قسمت ضخيم) 3- قسمت ايده ال(ضخامت مناسب) 4- انتهاي گسترش(قسمت بسيار نازك).
اگر شمارش در قسمت وسط انجام گيرد بيشتر لنفوستيها شمارش مي شوند. اگر در قسمت انتها و كناره شمارش شوند نوتروفيل ها غالب خواهند بود . شمارش سلولي بايد در قسمت 3 انجام شود به طوريكه پس از قرار دادن لام در زير ميكروسكوپ و ميزان كردن آن توسط عدسي ايمرسيون محل مناسب راانتخاب كرده و با استفاده از كانتر از يك لبه گسترش به طرف كناره ديگر گسترش شمارش را ادامه داده تا 100 سلول مورد شمارش قرار گيرد. سپس درصد هر سلول را از روي كانتر قرائت كرده و در برگه كاري ثبت مي كنيم.
بررسي مرفولوژي پلاكت: به اندازه 5-2 ميكرون- به شكل كروي با حاشيه مضرس- با پاهاي كاذب – ميزان نرمال آن 140-400 هزار مي باشد – گاهي اوقات به خاطر اشكال در نمونه گيري تجمع پلاكت به صورت آرتيفكت ديده مي شود كه در اين صورت CBC بيمار تكرار مي شود. در موارد كاهش پلاكت (زیر 130000) از بيمار در مورد سابقه پلاكت پايين سوال مي شود. در صورت نداشتن سابقه, پلاكت تكرار مي شود. اشكال Large وGiant نيز ديده مي شود كه قابل گزارش است.
توجه: هر زمان تعداد پلاکت از حد طبیعی (450- 150 هزار در هر میلی متر مکعب) کمتر و یا بیشتر باشد حتما با لام مطابقت داده شود. در مواردی که پلاکت پائین است ، وجود پلاکت های بزرگ (Large Platelet) و غول آسا (Giant Platelet) را نیز در صورت مشاهده گزارش کنید. (Few، Moderate و Many) البته بهتر است درصد آنها در صد عدد پلاکت شمارش و گزارش شود).
Large Platele : قطر آنها بین یک سوم قطر یک RBC الی کمتر از قطر یک RBC بیمار است.
Giant Platelet : قطر آنها مساوی و یا بیشتر از قطر یک RBC بیمار می باشد.
Platelet Clumps: تجمعات کوچک پلاکتی می باشد.
Platelet Satelitism : پلاکتها به صورت اقماری بدور یک نوترفیل تجمع می یابند که هیچگونه اررش بالینی نداشته و فقط موجب کاهش شمارش پلاکتها می شود.
توجه: در صورت وجود کلامپ پلاکتی که شمارش پلاکت پایین است نمی توان از روی لام پلاکت را تخمین زد. در این گونه موارد توضیح زیر را برای پزشک مرقوم نمایید:
Platelet count is not reliable due to the presence of platelet clumps.
بررسي مرفولوژي گلبول قرمز:
مرفولوژي شرح بيماري
Anisocytosis تغييرات غير طبيعي در اندازه كم خوني شديد مثل فقر آهن
Hypochromia كاهش در مقدار هموگلوبين انواع آنمي- مسموميت با سرب- تالاسمي
Poikilocytosis تغييرات غير طبيعي در شكل گلبول انواع آنمي
Ovalocytosis گلبول بيضي اليتيوسيتوز ارثي- فقر آهن
Microcytosis گلبول كمتر از 6 ميكرون آنمي فقر آهن- سيدروبلاستيك- تالاسمي- مسموميت با سرب
Macrocytosis گلبول درشتر از 8 ميكرون آنمي مگالوبلاستيك
Target cell گلبول با مركز اطراف تيره و حلقه روشن بين مركز و اطراف بيماري كبدي- تالاسمي- هموگلوبنوپاتي ها- يرقان انسدادي بعد از اسپلنكومي
Schistocyte گلبول نامنظم داراي فشردگي اورمي- DIC – سوختگي
Spherocyte گلبول كوچك بدون رنگ پريدگي مركز اسفروستيوز ارثي- آنمي هموليتيك
Acantocyte گلبول كوچك با زائده شاخي آبتا ليپو پروئينمي
Crenated cell گلبول با حاشيه كنگره اي
Stomatacyte گلبول با شكاف مرکزی آنمي همولتيك ارثي -تالاسمي- سوختگي- لوپوس- بيماري كبدي- مسموميت با سرب
Sickle cell گلبول قرمز هلالي آنمي سيكل سل
Tear drop cell گلبول با شكل شبيه قطر اشك سندرم ميلو پروليفراتيو
Toxic granulation دانه هاي ارغواني در سيتوپلاسم نوتروفيل مسموميت با سرب- عفونت
Basophilic stippling دانه هاي ارغواني در داخل گلبول قرمز مسمو میت با سرب-دیس اریتروپوئز
• کالیبراسیون
ندارد
8- کنترل کیفیت :
1- فروتي مناسب فروتي است كه در ابتدا ضخيم است ولي به طرف انتها يعني جهتي كه فروتي كشيده مي شود نازك مي باشد .
2- وجود حفره در سطح لام دليل بر چرب بودن آن است.
3- انتهاي فروتي بايد كشيده و گرد باشد.(شعله شمعي).
4- گسترش بايد اكثر قسمت مركزي لام را اشغال كند و از قسمت انتهايي لام فاصله داشته باشد.
5- ثبت نام بيمار و شماره پذيرش بر روي لام الزامي است.
بررسي كيفيت لام از نظر رنگ:
رنگ مورد مصرف براي رنگ آميزي فروتي در بخش هماتولوژي رنگ رايت مي باشد و رنگ آميزي با دستگاه انجام مي شود. در رنگ آميزي رايت كه خوب انجام گرفته باشد موارد زير مشاهده مي گردد، رنگ گسترش صورتي است. گلبول قرمز به رنگ قرمز كم رنگ است. هسته لكوسيت آبي ارغواني (زرشكي) است- دانه هاي نوتروفيل بنفش رنگ است- دانه هاي ائدزنيوفيل قرمز روشن (نارنجي ) است .
9- نحوه محاسبه نتایج در روش های کمی :
در مورد شمارش افتراقی گلبولهای سفید از 100 سلول شمارش شده به تفكيك درصد گرفته مي شود.
10- محدوده مرجع (Reference Interval) :
نام سلول بالغين نوزاد يك سالگي ده سالگي
نوتروفيل 50-75 45-70 20-40 40-60
لنفوسيت 20-45 25-35 50-75 25-45
مونوسيت 2-10 2-10 2-10 2-10
ائوزنيوفيل 0-6 0-6 0-6 0-6
بازوفيل 0-1 0-1 0-1 0-1
11- محدوده قابل اندازه گیری Reportable Range :
مطابق نتایج بدست آمده
12- محدوده هشدار یا مقادیر بحرانی :
لکوسیت زیر500/microlitr وپلاكت زیر20000/microlitr
• • ملاحظات ایمنی:
مطابق کار با نمونه های بیولوژیک پر خطر
13- ویژگی های آنالیتیک (خصوصیات و کارآیی آزمایش):
ندارد
14- محدودیت های انجام آزمایش (منابع بالقوه تغییر پذیری) :
ندارد
15- اقدامات بعدی دربرخورد با نتایج غیر طبیعی :
تکرار آزمایش – انجام آزمایش تاییدی و تکمیلی و اطلاع سریع به پزشک معالج
16- عوامل مداخله گر :
1- وجود آب و روغن ایمرسيون در سطح لام باعث ايجاد حباب در سطح لام مي گردد و مانع ديد با كيفيت مناسب است .
2- خشك كردن لام با بازدم يا جريان هواي شديد باعث ايجاد انواع آرتيفكت در سلولها مي شود.
• تداخلات دارویی :
ندارد
دیدگاه خود را درج کنید